Nieśmiałość przeszkadza w normalnym funkcjonowaniu wielu nastolatkom. Zamartwianie się, ciągłe zastanawianie co inni myślą, poczucie dyskomfortu w różnych sytuacjach…dużo osób marzy o tym, żeby nie mieć tych problemów. Jednak lęk jest częścią naszego życia, każdy z nas czasem go odczuwa. Jest tak dlatego, że układ nerwowy składa się z mózgu gadziego, ssaczego i kory mózgowej. Mózg gadzi jest najstarszą i najbardziej prymitywną częścią i łączy nas z innymi gatunkami zwierząt. Gdy wyczuwa niebezpieczeństwo, pomaga nam zachować ostrożność, poprzez reagowanie lękiem. Jednak niektóre nastolatki odczuwają tak silny lęk, że nie są w stanie funkcjonować w satysfakcjonujący dla nich sposób.
Temat lęku społecznego jest bardzo szeroki, ale dzisiaj chcielibyśmy się skupić na sześciu błędach poznawczych, które go powodują. Zacznijmy od tego czym w ogóle jest błąd poznawczy? Jest to wzorzec takiego spostrzegania rzeczywistości, który jest nieracjonalny i ma wpływ na to jakie odczuwamy emocje, jak się zachowujemy oraz jakie prezentujemy postawy. Żeby to zobrazować, warto wyobrazić sobie, że jesteśmy w wesołym miasteczku i idziemy do pokoju krzywych luster…Przeglądamy się w jednym z nich i widzimy zdeformowane twarze, nogi, ręce i inne części ciała, mimo wszystko wiemy, że to jesteśmy my. Gdy doświadczamy lęku, nasze myśli odbijają się w krzywym zwierciadle, co więcej nie jesteśmy tego świadomi i traktujemy to jak rzeczywistość, co sprawia, że odczuwamy jeszcze silniejszy niepokój. Dlatego wartościowe jest nauczenie się, kiedy nasze złe myśli odbijają się w krzywym lustrze, ponieważ może to sprawić, że przestaniemy brać je za ogólną prawdę, a w konsekwencji będziemy odczuwać mniejszy lęk.
- Myślenie katastroficzne
Pierwszym zniekształceniem poznawczym jest myślenie katastroficzne. Jest to taki sposób myślenia, który w sytuacji wyzwalającej lęk społeczny, nastawiony jest na przewidywanie samych najgorszych scenariuszy. Nawet, gdy dostępnych jest wiele innych, bardziej pomyślnych rozwiązań, nasz mózg wychwytuje tylko te najgorsze możliwości.
- Odrzucanie pozytywów
Drugim zniekształceniem jest odrzucanie pozytywów, które polega na tym, że gdy coś nam się udaje, przypisujemy sukces nie swoim umiejętnościom, lecz czynnikom zewnętrznym. Jako przykład można podać sytuację, w której ktoś nas chwali za bardzo dobre wykonanie zadania, a my zakładamy, że ta osoba jest po prostu miła i wcale to, co zrobiliśmy nie było takie dobre.
- Etykietowanie
Etykietowanie jest kolejnym zniekształceniem poznawczym. Charakteryzuje się poniżaniem kogoś lub siebie samego za pomocą słów. Przykładem może być sytuacja, gdy niesiemy książki, które nagle nam wypadają i nazywamy się łamagami, mimo że każdemu zdarzają się takie rzeczy i po prostu bywamy niezdarni.
- Efekt reflektora
Efekt reflektora to czwarte ze zniekształceń, które polega na tym, że nie ufamy sobie, nie podoba nam się w jaki sposób się prezentujemy i zakładamy, że każdy bardzo dokładnie nas obserwuje i widzi wszystkie nasze błędy. Większość z nas czasem odczuwa zażenowanie, jednak nie każdy potrafi poradzić sobie z tą emocją. Skupiając się na myślach, “podkręcamy światło reflektora”, co powoduje paraliż. Zaczynamy odczuwać w ciele różne objawy, np. pocenie rąk, drżenie głosu czy trudność w oddychaniu. Koncentrujemy się na nich, co tylko podsyca nasz lęk.
- Czytanie w myślach
Czytanie w myślach to zniekształcenie polegające na tym, że zakładamy, że wiemy co myślą inne osoby, np. gdy spędzasz czas ze swoim kolegą, który nagle podczas rozmowy zaczyna korzystać z telefonu, potrafisz “czytać w myślach”, dlatego wiesz na pewno, że go zanudziłeś…
- Perfekcjonizm społeczny
Perfekcjonizm społeczny jest ostatnim zniekształceniem poznawczym zakładającym, że istnieją tylko dwie kategorie ludzi: albo jesteś popularny, błyskotliwy i zabawny, albo głupi, nudny i nijaki. Nastolatki, zmagające się z perfekcjonizmem społecznym, uważają, że nie mogą pozwolić sobie na błędy i na przykład muszą być zapraszane na wszystkie imprezy, żeby być “wystarczająco dobrym” i lubianym.
Jak widać zniekształcenia poznawcze to poważny problem i naprawdę mogą utrudniać życie, jednak zapoznanie się z nimi to pierwszy etap do poprawy samopoczucia osób zmagających się z lękiem społecznym.
Na podstawie:
Shannon, J. (2020). Co robić gdy brakuje Ci odwagi? Kultowy poradnik dla nastolatków. Gdańsk: Wydawnictwo LEVYZ.
