Łatwiej zrozumieć istotę lęku, jeśli zastanowimy się, czym on jest. Lęk pod wieloma względami różni się od strachu. Kiedy odczuwamy strach, zazwyczaj jest on skierowany na konkretny przedmiot lub sytuację. Na przykład możemy bać się groźnych zwierząt lub burzy, lub że nie zdamy egzaminu. Natomiast kiedy doświadczamy lęku, często nie potrafimy określić co jest jego przedmiotem. Lęk może pojawiać się w różnych postaciach i mieć różny poziom intensywności. Jego nasilenie może wahać się od zwykłego uczucia niepokoju do pełnoobjawowego napadu paniki z kołataniem serca, dezorientacją i przerażeniem. Osoba doświadczająca napadu paniki może być przerażona swoimi objawami, czego konsekwencją będzie szukanie przyczyn gorszego samopoczucia, poprzez konsultacje z lekarzami. Warto dodać, że diagnozę zaburzenia lękowego z napadami paniki stawia się dopiero po wykluczeniu innych możliwych przyczyn medycznych.
Po czym poznać, że mam napad paniki?
Ataki paniki charakteryzują się epizodami nagłego, ostrego, intensywnego strachu bez wyraźnej przyczyny. Trwają zazwyczaj nie dłużej niż kilka minut, ale w rzadkich przypadkach mogą powracać przez okres nawet dwóch godzin. W czasie samego napadu mogą wystąpić następujące objawy:
- spłycenie oddechu lub poczucie duszenia się
- kołatanie serca, ból, dyskomfort w klatce piersiowej
- zawroty głowy, zaburzenia równowagi
- drżenie lub dygotanie
- tzw. „gula w gardle”
- pocenie się
- nudności i/lub dolegliwości żołądkowe
- poczucie nierzeczywistości – „nie jestem całkiem sobą”
- odrętwienie lub mrowienie w kończynach
- uderzenia gorąca/zimna
- lęk przed popadnięciem w obłęd
- lęk przed śmiercią
W pełnoobjawowym napadzie paniki obecne są co najmniej cztery spośród powyższych objawów. Ponadto, aby diagnozować zaburzenie lękowe z napadami paniki muszą wystąpić:
- co najmniej dwa napady paniki
oraz - przynajmniej po jednym z tych napadów przez miesiąc (lub dłużej) wystąpiło zamartwianie się możliwością wystąpienia kolejnego ataku lub jego następstwami.
Jakie są przyczyny ataków paniki?
U podłoża zaburzenia lękowego z napadami paniki leży kombinacja wątków dziedziczenia, nierównowagi chemicznej w mózgu i osobistego stresu. Nagła starta lub poważne zmiany życiowe mogą stanowić wydarzenie krytyczne wyzwalające napady paniki.
Jak się leczy zaburzenia lękowe z napadami paniki?
Efektywnym podejściem leczenia zaburzenia lękowego z napadami paniki jest terapia poznawczo-behawioralna, która jest rekomendowana do leczenia tego typu zaburzenia (2011, https://www.nice.org.uk/guidance/cg113).
Poniżej przedstawiamy kilka WYBRANYCH technik, które mogą być przydatne w napadach paniki 🙂
INDUKCJA OBJAWÓW
Ta skuteczna metoda leczenia napadów paniki polega na umyślnym wywoływaniu objawów fizycznych, które mogą wyzwalać panikę. Celem jest odwrażliwienie na objawy fizyczne powiązane z paniką lub habituacja do tych objawów, czyli stopniowy zanik reakcji na powtarzający się bodziec. Techniki indukcji objawów można przeprowadzić z terapeutą, który ma doświadczenie w ich stosowaniu.
NIE WALCZ Z NAPADAMI PANIKI!
Stawianie oporu pierwszym objawom paniki prawdopodobnie tylko je zaostrzy. Kiedy próbujemy walczyć z paniką, napinamy się, co wywołuje jeszcze większy lęk. Akceptacja tego co się dzieje, możliwość obserwowania wzbudzenia fizjologicznego organizmu skraca i ułatwia znoszenie ataku paniki. Ważne jest także abyśmy pozwolili, aby czas zrobił swoje. Napady paniki mają ograniczony czas trwania. W większości przypadków panika osiągnie szczytowe nasilenie i w ciągu kilku minut zacznie ustępować.
LISTA MYŚLI ZARADCZYCH
Kiedy czujemy, że nadchodzą objawy paniki można skorzystać z konstruktywnych stwierdzeń, które ułatwiają rozwijanie w sobie postawy akceptacji w czasie napadu paniki. Oto kilka przykładów:
- To tylko lęk.
- Uczucie to nie jest przyjemne, ale to minie.
- Już nieraz byłam w takiej sytuacji i poradziłam sobie.
- Nie grozi mi żadne niebezpieczeństwo.
- To nie będzie trwać wiecznie.
- To tylko myśli.
- Inne …
Powyższe stwierdzenia (lub ulubione) można zapisać na karteczkach, nosić je przy sobie i przeczytać, kiedy czujemy, że zbliża się napad paniki.
PROSTE TECHNIKI DYSTRAKCYJNE
Istnieje wiele prostych, monotonnych czynności, które mogą pomóc w odwróceniu naszej uwagi od lęku. Oto niektóre propozycje:
- Policz ludzi stojących w kolejce.
- Zaśpiewaj coś.
- Sprawdź co się dzieje w mediach społecznościowych 😉
- Policz pieniądze w portfelu.
Przedstawione propozycje technik stanowią wycinek całego wachlarza metod stosowanych w terapii poznawczo-behawioralnej i z pewnością nie wyczerpują tematu. Warto dodać, że w przypadku niektórych osób cierpiących na napady paniki konieczne będzie skorzystanie z leczenia farmakologicznego. Jeśli napady paniki są tak intensywne i częste, że wpływają na funkcjonowanie w sferze zawodowej, zakłócają relacje z innymi
osobami, utrudniają sen, wpływają na nastrój, to terapia farmakologiczna może być właściwą decyzją.
Zachęcamy do pogłębienia tematu w następujących pozycjach:
- E.J. Bourne. 2011. Lęk i fobia. Praktyczny podręcznik dla osób z zaburzeniami lękowymi, WUJ, Kraków
- A. Wells. 2010. Terapia poznawcza zaburzeń lękowych, WUJ, Kraków.
- S.G. Hofmann. 2021. Ponad lękiem, GWP, Sopot.
